Friday 24 February 2012

Òran a’ Gheòcaire

Just for Lent: a blog about the ‘Glutton’s Song’ (‘Cruachan Ben as crowdie, Loch Awe cream …’) recorded by Alexander Carmichael from Donald Maclean, husband of Catrìona MacColl from Lismore, while on a visit to the Isle of Coll in September 1887.

Tha e air a bhith greiseag mhath bho nochd am blog mu dheireadh anns a’ Ghàidhlig; an-diugh, cuiridh sinn fo ur comhair pìos beag mu rannan éibhinn, agus an Carghas dìreach a’ tòiseachadh. Seo thugaibh Òran a’ Gheòcaire, co-dhiù mar a sgrìobh Alasdair MacGilleMhìcheil sìos e bho aithris Dhomhnaill MhicGillEathain, tuathanach Àirigh Leòid, ’s e air chuairt ann an Eilean Chola a’s t-fhoghar 1887:

            The Song of the Glutton

Cruachan Beann bhi na ghruitheam (curds & butter mixed)
Loch du’aich bhi na uac[hd]ar
Gach beinn s gach monadh bhi nan caise
S an gleann so lamh rium lan fuaraig
            O b’eibhinn an t-aran
            Strac thairis da’n im
            Saoil m bu chunnart ar bathadh
            Na m bu bhlathach bu chuan
            Siuil mhuice us crainn gheire
            S mor an t-eireac[hd]as cuain sid!

                        Oran a gheocaire
From Donald Maclean Airileoid, Coll
                                    Sep 1887 [CW131A, fo.126]

Ged a chanas an sluagh-chunntas gum b’ ann ann an Eilean nam Muc a rugadh Domhnall MacGillEathain, timcheall air 1825, b’ ann air tac Chille Mhoire ann an Eilean Rùma a bha na daoine aige air a bhith a’ fuireachd airson sia glùintean. Ann an 1860 phòs Domhnall Catrìona NicColla á Lios Mór; bha ochdnar de theaghlach aca. Faodaidh amharas a bhith againn gun robh Catrìona càirdeach do dh’ Alasdair taobh a mhàthar, agus b’ e siud a thug air dhol air chéilidh air tac Àirigh Leòid ann an Cola ’s e air chuairt ann an Eilean Thiriodh aig deireadh an t-Sultain 1887. Gu dearbh, leis mar a rugadh Catrìona ann an 1836, bhiodh e coltach gun robh an dithis Liosach air a bhith eòlach air a chéile bho aois òig.

Tha e follaiseach gun robh na briathran a’ fairtleachadh air Domhnall aig deireadh an òrain. Seo mar a théid na rannan gu léir a chur sìos anns a’ phàipear-naidheachd Mac-Talla ann an 1901: chaidh an clò-bhualadh an uair sin le Alasdair MacGillEathain Mac na Ceàrdaich ’na chruinneachadh Mactalla nan Tùr (1909).

        Guidhe a’ Gheocaire

Nam faighinn-sa m’ iarrtas,
            B’ e mo mhiann air an uair seo
Cruachan Beann bhith ’na ghruthaim
            Is Loch Odha bhith ’na uachdar,
Is gach gleann a tha làmh ris
            Bhith làn blàth bhainne buaile.
Cha bhiodh cùram gum bàtht’ sinn
            Nam bu bhlàthach bu chuan dhuinn.
            O, b’ éibhinn an t-aran
            Is stràic thairis de’n ìm air!

Bhiodh taoibh dhìonach a’ m’ bhàta
            De bhuntàta math suaite;
Druim dìreach de dh’ aran,
            Is rol mharag mu’n cuairt air;
Bhiodh a tobhta de chabhraich,
            ’S bhiodh an dram ’dol mu’n cuairt innt’;
’S mi gun iomaireadh gu làidir,
            Is ràimh chàis’ air a gualainn.
            O, b’ éibhinn an t-aran,
            Is stràic thairis de’n ìm air!

Tagairtean:
CW131A, fo.126
Cruinneachadh Maclean Sinclair NSARM MG 1, leabh. 2660 àirn 74–5.

Alexander Maclean Sinclair (deas.), Mactalla nan Tùr (Sydney, CB, 1909), 100–1.
_____, The Clan Gillean (Charlottetown, 1899), 399.
Mac-Talla, ix, 41 (12 Giblein 1901)

Dealbh:
Cruachan Beann agus Loch Odha

No comments:

Post a Comment

Note: only a member of this blog may post a comment.

Stone whorls WHM 1992 13 2.4

Stone whorls WHM 1992 13 2.4
Stone whorls collected by Alexander Carmichael, held by West Highland Museum (ref. WHM 1992 13 2.4). [© carstenflieger.com]